Projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa to kolejny akt prawny, który zostanie wprowadzony w związku z unijną dyrektywą. Kim jest sygnalista? Jaką ochronę zyska dzięki ustawie i co to oznacza dla przedsiębiorców? O tym przeczytasz w poniższym artykule.
Lada chwila w życie wejdzie ustawa o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa, czyli sygnalistach. Jej ostateczny kształt nie jest jeszcze znany, ale z projektem ustawy warto zapoznać się już teraz, aby wiedzieć, co nas czeka.
Kim jest sygnalista?
Jak czytamy w projekcie, sygnalista to osoba zgłaszająca lub ujawniająca publicznie informację o naruszeniu prawa uzyskane w kontekście związanym z pracą. Taką osobą zgłaszającą może być:
- pracownik, także w przypadku, gdy stosunek pracy już ustał,
- osoba ubiegającej się o zatrudnienie, która uzyskała informację o naruszeniu prawa w procesie rekrutacji lub negocjacji poprzedzających zawarcie umowy,
- osoba świadcząca pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej,
- przedsiębiorca,
- akcjonariusz lub wspólnik,
- członek organu osoby prawnej,
- osoba świadcząca pracę pod nadzorem i kierownictwem wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej,
- stażysta,
- wolontariusz.
Ustawa określa także jakich obszarów dotyczą naruszenia prawa:
- zamówień publicznych;
- usług, produktów i rynków finansowych;
- zapobiegania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu;
- bezpieczeństwa produktów i ich zgodności z wymogami;
- bezpieczeństwa transportu;
- ochrony środowiska;
- ochrony radiologicznej i bezpieczeństwa jądrowego;
- bezpieczeństwa żywności i pasz;
- zdrowia i dobrostanu zwierząt;
- zdrowia publicznego;
- ochrony konsumentów;
- ochrony prywatności i danych osobowych;
- bezpieczeństwa sieci i systemów teleinformatycznych;
- interesów finansowych Unii Europejskiej;
- rynku wewnętrznego Unii Europejskiej, w tym zasad konkurencji i pomocy państwa oraz opodatkowania osób prawnych.
No dobrze, ale co dalej, kiedy sygnalista zgłosi nieprawidłowości? Czy musi liczyć się z zemstą swojego przełożonego i utratą pracy?
Ochrona osób zgłaszających nieprawidłowości – sygnalistów
Przepisy ustawy nakładają na sygnalistę parasol ochronny w postaci zabezpieczenia go przed tzw. działaniem odwetowym polegającym na niekorzystnym traktowaniu ze względu na zgłoszenie nieprawidłowości. Dotyczy to zarówno stosunku pracy jak i pozostałych form współpracy. W przypadku niekorzystnego potraktowania sygnalisty, druga strona umowy, ponosi odpowiedzialność prawną i finansową:
Zgłaszający, wobec którego druga strona stosunku prawnego w inny sposób niż wypowiedzenie lub rozwiązanie bez wypowiedzenia stosunku prawnego dopuściła się niekorzystnego traktowania z powodu dokonania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego, ma prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów.
W związku z powyższym, jak można się domyśleć – na przedsiębiorców zostaną nałożone nowe obowiązki.
Nowa ustawa = nowe obowiązki dla przedsiębiorców
Z projektu ustawy wynika, że nowe przepisy będą nakładać na przedsiębiorców obowiązki prawne w zależności od ilości zatrudnionych pracowników. Obowiązki te mają dotyczyć ustanowienia wewnętrznych procedur zgłaszania nieprawidłowości przez sygnalistów. Przedsiębiorca będzie musiał w swojej organizacji ustalić i wprowadzić proces zgłaszania nieprawidłowości oraz zaznajomić go ze swoimi pracownikami.
I tak:
- pracodawca zatrudniający mniej niż 50 pracowników może ustalić regulamin zgłoszeń wewnętrznych;
- pracodawca zatrudniający co najmniej 50, ale nie więcej niż 249 pracowników, ustala regulamin zgłoszeń wewnętrznych, określający wewnętrzną procedurę zgłaszania naruszeń prawa i podejmowania działań następczych – do dnia 17 grudnia 2023 r.
- pracodawca zatrudniający powyżej 249 pracowników, ustala regulamin zgłoszeń wewnętrznych, określający wewnętrzną procedurę zgłaszania naruszeń prawa i podejmowania działań następczych – do 14 dni od dnia ogłoszenia ustawy.
Regulamin będzie musiał określać m.in.:
- podmiot wewnętrzny upoważniony przez pracodawcę do przyjmowania zgłoszeń;
- sposoby przekazywania zgłoszeń;
- informację, czy wewnętrzna procedura obejmuje przyjmowanie zgłoszeń anonimowych;
- niezależny organizacyjnie podmiot, upoważniony do podejmowania działań następczych, włączając w to weryfikację zgłoszenia i dalszą komunikację ze zgłaszającym, w tym występowanie o dodatkowe informacje i przekazywanie zgłaszającemu informacji zwrotnej; rolę tę może pełnić podmiot, o którym mowa w pkt 1;
- obowiązek potwierdzenia zgłaszającemu przyjęcia zgłoszenia w terminie 7 dni od dnia jego otrzymania, chyba że zgłaszający nie podał adresu, na który należy przekazać potwierdzenie;
- obowiązek podjęcia, z zachowaniem należytej staranności, działań następczych przez upoważniony podmiot, o którym mowa w pkt 4;
- działania następcze podejmowane przez pracodawcę w celu zweryfikowania informacji o naruszeniach prawa oraz środki, jakie mogą zostać zastosowane w przypadku stwierdzenia naruszenia prawa;
- maksymalny termin na przekazanie zgłaszającemu informacji zwrotnej, nieprzekraczający 3 miesięcy od potwierdzenia przyjęcia zgłoszenia lub w przypadku nieprzekazania potwierdzenia zgłaszającemu, 3 miesięcy od upływu 7 dni od dokonania zgłoszenia;
- zrozumiałe i jednoznaczne informacje na temat trybu dokonywania zgłoszeń zewnętrznych do organów publicznych oraz w stosownych przypadkach, do instytucji, organów lub jednostek organizacyjnych Unii Europejskiej.
Brak ustanowienia regulaminu i spełnienia wymagań związanych z sygnalizowaniem nieprawidłowości będzie podlegać odpowiedzialności karnej.
Jednakże oprócz zgłoszeń wewnętrznych, ustawa przewiduje również możliwość zgłoszenia zewnętrznego do wyznaczonych organów.
Zgłoszenia zewnętrzne sygnalistów
Zgłaszający może dokonać zgłoszenia zewnętrznego bez uprzedniego dokonania zgłoszenia wewnętrznego. Jak czytamy w projekcie ustawy:
Art. 36. 1. Organem centralnym jest Rzecznik Praw Obywatelskich.
2. Organem publicznym przyjmującym zgłoszenia w zakresie zasad konkurencji i ochrony konsumentów jest Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
3. Organami publicznymi są także inne organy przyjmujące zgłoszenia zewnętrzne dotyczące naruszeń w dziedzinach należących do zakresu działania tych organów.
Art. 37. Organ centralny:
1) przyjmuje zgłoszenia zewnętrzne o naruszeniach prawa w dziedzinach objętych ustawą, dokonuje ich wstępnej weryfikacji i przekazuje organom właściwym do podjęcia działań następczych;
2) zapewnia powszechny dostęp do informacji na temat praw i środków ochrony prawnej zgłaszających przed działaniami odwetowymi oraz praw osób, których dotyczy zgłoszenie, w szczególności przez zamieszczanie tych informacji na stronie internetowej organu;
3) udziela zgłaszającym oraz osobom, których dotyczy zgłoszenie, porad w zakresie, o którym mowa w pkt 2;
4) udziela zgłaszającym informacji o organach, które w zakresie realizowanych zadań mogą podjąć działania służące ochronie zgłaszających przed działaniami odwetowymi oraz, w odpowiednich przypadkach, wsparcia w kontaktach z takimi organami, w szczególności przez poinformowanie właściwych organów o dostrzeżonej konieczności objęcia zgłaszającego ochroną.
Podsumowując, przedsiębiorcy zatrudniający pracowników, muszą przygotować się na kolejne zmiany w prawie i tym samym powstanie nowych obowiązków po ich stronie. Zapoznanie się z nowymi przepisami i zaplanowanie wymaganych prawem procedur powinno nastąpić już teraz, zwłaszcza, że nie jest to łatwa i przyjemna dla obu stron materia.
Jeśli masz jakieś pytania lub potrzebujesz pomocy, zapraszam do kontaktu >NAPISZ DO MNIE<
